Przyroda


Atrakcje turystyczne gminy związane są głównie z walorami krajobrazowymi. Ważną rolę w tym zakresie odgrywa dolina rzeki Odry objęta ochroną w postaci Obszaru Chronionego Krajobrazu „Dolina Odry”. Naturalny krajobraz powinien zainteresować coraz większe rzesze turystów. Znajdą tu bowiem piękne okolice, czystą wodę, kompleksy leśne, rezerwaty i pomniki przyrody oraz inne urokliwe zakątki. Ponadto atrakcje turystyczne uzupełniają zabytki architektury z dworkami i parkami podworskimi oraz zamkiem prochowickim na czele.

Obszar chronionego krajobrazu

We wschodniej części gminy Prochowice znajduje się fragment Obszaru Chronionego Krajobrazu „Dolina Odry”, utworzonego 28 czerwca 1982 roku uchwałą nr XII/47/82 przez Wojewódzką Radę Narodową w Legnicy. Powierzchnia obszaru „Doliny Odry” w gminie wynosi 12,7 km². Przyrodniczą funkcje obszaru pełnią lasy odznaczające się bogatym zespołem łęgowym oraz drzewostanem dębowo – grabowym z bogatą fauną, między innymi: czaplą siwą, bocianem czarnym, pustułką, kanią rdzawą i czarną.

Niezwykle urokliwy jest Specjalny Obszar Chroniony „Irysowy Zagon koło Gromadzynia” , który wchodzi w obszar sieci Natura 2000. Jest położony na terenie Wzniesień Lubińskich pomiędzy miejscowościami Gromadzyń i Mierzowice o powierzchni 38,83 ha. Obejmuje łąki oraz zadrzewienia śródłąkowe, rozwijające się na skarpie pradoliny Odry. Są to głównie zbiorowiska łąk trzęślicowych i innych typów roślinności (ziołorośla, turzycowiska) oraz pola. Łąki te to miejsce występowania licznej grupy gatunków ginących i zagrożonych roślin.

Rezerwaty przyrody

Na terenie gminy Prochowice zlokalizowane są 2 rezerwaty przyrody o łącznej powierzchni 81,57 ha, co stanowi 0,79 % powierzchni całej gminy. Są to rezerwaty „Brekinia” i „Łęg Korea”.

„Brekinia”: Rezerwat leśny „Brekinia” utworzony został Zarządzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 31 grudnia 1993 roku (MP Nr 4 poz. 20). Rezerwat zlokalizowany jest na południe od wsi Mierzowice, obejmuje niewielki lasek o powierzchni 2,28 ha utworzony przez gatunki drzew liściastych takich jak dąb, lipa i grab. Wśród nich występują pojedynczo i grupowo egzemplarze jarzęba brekinii rosnącego we wnętrzu lasu w postaci podrostu. Wśród roślin kwiatowych na uwagę zasługują pokaźne połacie konwalii majowej, której towarzyszy kokorczykowa wielokwiatowa.

Celem ochrony jest zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych jedynego poza terenami górskimi stanowiska brekinii.

Czy to jakiś dziwny klon? Takie skojarzenia budzi na pierwszy rzut oka liść brzęka czyli brekinii. Tymczasem ten gatunek, stanowiący rodzimy składnik polskiej flory drzew, ale będący jednym z najrzadszych jej elementów, jest w rzeczywistości jarzębem, czyli bliskim krewnym powszechnie znanej “jarzębiny”.

Brzęk – “gatunek charyzmatyczny”  Choć nie zawsze znana laikom, dla leśnika brekinia jest jednym z symboli ochrony przyrody. Przez swoją rzadkość i osobliwość jest drzewem po prostu lubianym, a konieczność ochrony jej stanowisk nie budzi wątpliwości.

„Łęg Korea”: Rezerwat leśny „Łęg Korea” utworzony został Rozporządzeniem Wojewody Dolnośląskiego z dnia 5 stycznia 2001 roku (Dz. Urz. Nr 2 poz. 19 z 2001 roku). Rezerwat obejmuje powierzchnie 79,29 ha i zlokalizowany jest we wschodniej części gminy przy ujściu Kaczawy do Odry. To obszar leśno-bagienny ze zwartą kępą łęgu jesienno-wiązowego w kompleksie z grądem niskim oraz łęgiem wierzbowo-topolowym i płatami olesu porzeczkowego. Ze zbiorowisk nie leśnych występuje tu arcydzięgiel nabrzeżny, łąka wyczyńcową oraz szuwar trzcinowy. Celem ochrony jest zachowanie szczególnych wartości przyrodniczych jakimi charakteryzuje się cały Obszar Chronionego Krajobrazu „Dolina Odry”.

Użytki ekologiczne

Na terenie gminy Prochowice zlokalizowane są 2 użytki ekologiczne o łącznej powierzchni 160,94 ha, co stanowi 1,57 % powierzchni całej gminy. Są to:

  • „Korytarz Ekologiczny Mierzowice”;
  • „Torfowisko Szczytniki”.

„Korytarz Ekologiczny Mierzowice”: Użytek Ekologiczny „Korytarz Ekologiczny Mierzowice” utworzony został Rozporządzeniem Wojewody Legnickiego z dnia 31 maja 1996 roku. Użytek ekologiczny obejmuje powierzchnie 155,25 ha i zlokalizowany jest pomiędzy miejscowościami Mierzowice i Gromadzyń. Składa się on z pięciu obszarów, obejmujących tereny leśne i łąki, rozdzielonych fragmentami prywatnych łąk, drogą i nieczynną linią kolejową. Występuje tutaj 15 gatunków roślin chronionych, miedzy innymi: bluszcz pospolity, jarząb brekinia, dąb bezszypułkowy, brzoza brodawkowata, grab, klon, jawor. Na użytek składa się 134,93 ha lasów, 12,90 ha łąk, 2,36 ha wód stojących i rowów oraz 5,06 ha terenów innych (np.: drogi, kolej, itp.).

„Torfowisko Szczytniki”: Użytek Ekologiczny „Torfowisko Szczytniki” utworzony został Rozporządzeniem Wojewody Legnickiego z dnia 31 maja 1996 roku. Użytek ekologiczny obejmuje powierzchnie 6,73 ha (z czego 5,69 ha na terenie gminy Prochowice) i zlokalizowany jest około 1,5 km na południowy – wschód od wsi Szczytniki na pograniczu gmin: Kunice i Prochowice. Obszar objęty ochroną stanowi torfowisko bogate w zbiorowisko roślinności bagiennej i torfowisk przejściowych z rzadkimi w kraju gatunkami roślin. Jest on także ważnym miejscem rozrodu niektórych gatunków płazów, egzystencji zaskrońca zwyczajnego, łęgowiskiem perkozów dwuczubych i miejscem żerowania bociana czarnego.

Pomniki przyrody

Pomniki przyrody są ważnym elementem składowym krajobrazu, podnoszą jego piękno, posiadają wysokie walory dydaktyczne i edukacyjne. Na obszarze gminy Prochowice ochroną objętych zostało 8 pojedynczych, pomnikowych okazów drzew. Są nimi: dęby szypułkowe, platan klonolistny i olsza czarna.

Parki podworskie

Podlegają ochronie konserwatorskiej jako zabytki kultury, posiadają duże walory przyrodnicze i najczęściej znajdują się w bezpośrednim sąsiedztwie terenów zurbanizowanych dla których pełnią ogromną rolę środowiskotwórczą. Na terenie gminy Prochowice zlokalizowane są 4 parki. Występują one w miejscowościach:

Prochowice – XIX wieczny park zamkowy. Znajduje się w nim ok.50 gatunków drzew i krzewów,
Rogów Legnicki – park dworski z powstały na przełomie XVII i XIX wieku. Na jego terenie występuje około 40 gatunków drzew i krzewów,
Lisowice – park krajobrazowy założony w XIX wieku. Znajduje się w nim około 20 gatunków drzew i krzewów,
Szczedrzykowice – park pałacowy z XIX wieku. Znajduje się w nim około 25 gatunków drzew i krzewów.

Zwierzęta

Świat zwierzęcy jest bogaty i licznie reprezentowany. Wpływ na to mają głównie rozległe tereny leśne, szczególnie położone wzdłuż dolin rzecznych. Lasy nadodrzańskie stanowią najważniejsze miejsce lęgowe dla ptaków leśnych całego Dolnego Śląska. Na terenie gminy Prochowice stwierdzono występowanie:

35 gatunków ssaków; 94 gatunków ptaków; 4 gatunki gadów; 7 gatunków płazów; 31 gatunków ryb.

Ssaki: Wśród ssaków występują miedzy innymi: jeż, kret, ryjówka, zając, wiewiórka, mysz, nornica, polnik, lis, jenot, borsuk, kuna, gronostaj, tchórz, łasica, dzik, sarna, jeleń, a wśród nietoperzy: nocek duży, nocek rudy, gacek brunatny, mroczek późny i karlik malutki. Żyjące na terenie gminy gatunki ssaków podlegających ochronie to: kret, jeż, ryjówka, aksamitka, ryjówka malutka, rzęsorek rzeczek, zębiełek karliczek, łasica łaska, kuna domowa, gronostaj i wszystkie nietoperze.

Ptaki: Na terenie gminy Prochowice ochronie podlega 90 gatunków ptaków. Są to miedzy innymi: perkoz, bocian, łabędź, kania, krzyżówka, głowienka, trzmielojad, jastrząb, myszołów, pustułka, przepiórka, bażant, łyska, czajka, grzywacz, sierpówka, turkawka, kukułka, puszczyk, zimorodek, dzięcioł, pliszka, słowik, muchołówka, modraszka, pełzacz, wilga, sójka, kawka, drozd, itd.

Płazy: Wszystkie 7 gatunków płazów podlega ochronie. Są to: traszka zwyczajna, traszka grzebieniasta, ropucha szara, żaba trawna, żaba moczarowa, kumak nizinny i grzebiuszka ziemna.

Gady: Wszystkie 4 gatunki gadów podlegają ochronie. Są to: jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna, padalec zwyczajny i zaskroniec zwyczajny.

Ryby: Wśród ryb występują miedzy innymi: troć, węgorz, szczupak, płoć, amur, boleń, karp, leszcz, lin, karaś, piskorz, okoń, sandacz, itd.

Znakowane trasy turystyczne

Infrastrukturę turystyczną na terenie gminy wzbogaca sieć znakowanych szlaków pieszych, będących w gestii Polskiego Towarzystwa Turystyczno – Krajoznawczego (Oddział PTTK Ziemi Prochowickiej) oraz szlak rowerowy.

Wydaje się, że istniejąca sieć tras pieszych jest wystarczająca z punktu widzenia potrzeb. Praktycznie każdy obiekt godny zwiedzenia znajduje się na szlaku lub w jego bezpośrednim sąsiedztwie. Ponadto dzięki gęstej sieci dobrze utrzymanych dróg polnych i leśnych, turyści w każdej chwili mają możliwość skrócenia trasy i przejścia lub zajechania rowerem do dowolnie wybranego sołectwa.

Przygotowujemy się natomiast do budowy kolejnych szlaków rowerowych, aby udostępnić wszystkie ciekawe i atrakcyjne miejsca w gminie dla turystów na rowerach.

Wszystkie szlaki piesze i szlak motorowy zostały szczegółowo opisane na stronie „PTTK Oddział Ziemi Prochowickiej. Poniżej przedstawimy tylko ich krótką charakterystykę.

Szlaki piesze

zielony (Szlak Tatarów) relacji Prochowice – Legnickie Pole. Na terenie gminy biegnie przez miejscowości: Prochowice, Motyczyn i Szczedrzykowice.

Długość na terenie gminy   7,5 km. Następnie przez Rosochatę, Grzybiany, Jezioro Koskowickie do Legnickiego Pola. W okolicach Prochowic szlak prowadzi terenem zalesionym, od Szczedrzykowic zaś – otwartym. Szlak rozpoczyna się przy zamku w Prochowicach i biegnie przez tereny, którymi w roku 1241 przybyli pod Legnicę Tatarzy z Chanem Bajdarem na czele, gdzie stoczyli zacięte walki z oddziałami polskimi pod dowództwem władcy Śląska Henryka Pobożnego.

Na terenie szlaku znajduje się kilka zabytków nie związanych z bitwą pod Legnicą jak: zabytki miasta Prochowice, park i pałac w Szczedrzykowicach kościoły w Rosochatej i Grzybianach, zespół klasztorny pobenedyktyński w Legnickim Polu. Jednak najważniejszym wieńczącym szlak miejscem jest Muzeum Bitwy Legnickiej w Legnickim Polu, które znajduje się w dawnym kościele Trójcy i Najświętszej Marii Panny, wybudowanym w miejscu śmierci księcia Henryka Pobożnego.

Szlak biegnie przez teren nizinny, nieznacznie pofałdowany, na ogół łatwy do przebycia i bezpieczny

czerwony (Szlak Nadodrzański) relacji Prochowice – Ścinawa. Na terenie

gminy prowadzi przez miejscowość Prochowice i dalej przez Przystań Bolesława Chrobrego, Dziewiń, Dłużyce w kierunku Ścinawy. Długość na terenie gminy 3 km. Szlak rozpoczyna się w Prochowicach przy ul. Kochanowskiego i Karola Miarki. Szlak prowadzi terenem nadodrzańskim związanym z przeprawą wojsk Bolesława Chrobrego w 1017r. przez Odrę w miejscu zwanym Przystanią Chrobrego, a także przemarszem tych wojsk z Przystani na trakt średniowieczny Głogów – Prochowice. W drugiej swej części szlak biegnie wzdłuż Odry tzw. starorzeczem Odry. Jest to teren pełen jeziorek oczkowych, rynnowych oraz dzisiejszych odnóg Odry przyciągający różnorodne gatunki ptaków i zwierząt.

Szlak czerwony jest związany z okresem walk prowadzonych przez Bolesława Chrobrego w latach 1002-1017 w obronie zachodniej granicy Polski i suwerenności państwa polskiego. Szczególnie walki z okresu 1010 – 1017 dotyczą okolic Prochowic.

Na terenie szlaku znajdują się zabytki Prochowic, renesansowy dwór i kościół w Dziwieniu, barokowy dwór i ciekawy kościół w Dłużycach oraz zamek, ratusz, fragmenty murów miejskich i kościół parafialny w Ścinawie

żółty (Szlak Zabytków) relacji Lubiąż – Prochowice – Miłoradzice – Lubin – Przemków. Na terenie gminy biegnie przez miejscowości: Kwiatkowice, Prochowice, Lisowice, Mierzowice. Długość na terenie gminy 12 km. Szlak prowadzi przez teren nizinny i prawie cały przebiega przez teren zalesiony.

Jest łatwy i bezpieczny. Na odcinku Odra – Kwiatkowice szlak prowadzi przez obszar chronionego krajobrazu „Dolina Odry”. Szlak rozpoczyna się w bramie głównej klasztoru w Lubiążu, zabytku klasy międzynarodowej wzniesionym w końcu XIII wieku. Idąc dalej szlakiem żółtym przechodzimy przez wieś w Kwiatkowicach, w której znajduje się kościół pw. Św. Jadwigi z XVIII w. z barokowym wystrojem wnętrza a następnie do Prochowic, gdzie zachowało się kilka cennych zabytków architektury:

zabytkowy układ średniowieczny miasta; trzon planu stanowi regularny, prostokątny rynek z wychodzącymi sześcioma ulicami: dzisiejszą Legnicką (dawniej Legnicką lub Kościelną zwana), Wrocławską (dawniej Wrocławską zwana), Kochanowskiego (dawniej Głogowską zwana) , 1 Maja (dawniej Nową lub Wołoską zwana),prowadzące do bram (o podobnych nazwach strzegących wjazdu do miasta.

resztki murów obronnych wzniesionych z cegły i kamienia w latach 1430-1450, rozebranych częściowo w latach 1813-1833.

ratusz miejski – pierwszy z pewnością drewniany budynek ratusza wzniesiono w XIV w. W 1424r. miała miejsce jego przebudowa, Jednakże tamta budowla nie dochowała się naszych czasów. Obecny wolnostojący w centrum miasta ratusz wzniesiono w 1642r. i gruntownie przebudowano w 1769r. Klasycystyczna budowa kryta czterospadowym dachem, ozdobionym wieloboczną sygnaturką z ażurowym hełmem. Liczne przebudowy sprawiły, że wnętrze siedziby władz miejskich nie mają wyrazistych cech stylowych.

dom mieszkalny z końca XVI w. – najstarszy z zachowanych domów mieszkalnych mieści się w Rynku pod nr 29 i jak informuje data wyryta w jego szczytowej partii, został zbudowany w 1588r. Jego obrys wyraźnie wskazuje, że centralny plac w mieście był w czasach średniowiecza mniejszy. Elewację frontową wieńczy ozdobny szczyt, z kamiennym popiersiem nad górnym gzymsem. W niższych partiach zachowały się renesansowe, kamienne opaski okien; te w partiach niższych pochodzą z XIX wieku.

większość kamienic usytuowanych w granicach starego miasta a wzniesionych w XIX lub na początku XX wieku posiada wartość zabytkową.

kościół poewangelicki pw. Św. Andrzeja – po raz pierwszy kościół wymieniają źródła z 1217r. Jego drewniana konstrukcja została w 1426r. zastąpiona murowaną. Świątynię przebudowywano jeszcze dwukrotnie w XVIII i na początku XX wieku. Po drugiej wojnie światowej nie pełniła funkcji sakralnych, obecnie budynek powrócił na własność Kościoła. Spośród 19 epitafiów i płyt nagrobkowych oraz 2 nagrobków architektonicznych wyróżniają się powstałe w XVI stuleciu i niemal bez reszty związane z ówczesnymi właścicielami zamku – Zedlicami. Atrakcją kościoła jest nagrobek zmarłego w 1551r, Hansa Schwenckfelda – członka sekty schwanckfeldystów. Wewnątrz zachowała się także kamienna chrzcielnica,

kościół parafialny pw. Św. Jana Chrzciciela z 1847r., wewnątrz kościoła znajdują się: barokowy drewniany ołtarz główny z przełomu XVII/XVIII w. ,   drewniany prospekt organowy dekorowany motywami roślinnymi i figuralnymi, obrazy olejne z XVIII w.: Chrzest w Jordanie, św. Tomasz Juda, św. Hieronim, Madonna z Dzieciątkiem oraz rzeźby: drewniana polichromowana św. Jana Nepomucena z początku XVIII w. umieszczona nad łukiem empory, Jezusa Chrystusa oraz aniołków, a także dwa barokowe krucyfiksy drewniane. Na wieży jest zawieszony zdobiony spiżowy dzwon z 1575r. a przed kościołem stoją dwie barokowe rzeźby w piaskowcu: Madonny z Dzieciątkiem i św. Jana Nepomucena.

zespół zamkowy – Średniowieczny Zamek wybudowany został na przełomie XIII/XIV wieku przez rycerza Stefana z Prochowic. Zamek uznawany jest za jedno z najciekawszych założeń obronnych na Dolnym Śląsku. Zamek był początkowo siedzibą piastowskich książąt, ale od XVII w. znajdował się w rękach prywatnych. Zamek oraz jego otoczenie ulegały wielu rozmaitym przebudowom związanym ze zmianą właścicieli. Do dziś zachowały się: najdawniejsza część zamku tzw. dom gotycki w północnym skrzydle zabudowań, budynki południowego dziedzińca, brama wjazdowa z portalem, czworoboczna wieża (31,52m wysokości). Niegdyś do zamku można było dostać się tylko po zwodzonym moście. Dziś częściowo w ruinie jest dostępny dla zwiedzających. Zamek otoczony jest parkiem. Park angielski typu krajobrazowego założono w 1830r., który zmniejszony przetrwał do naszych czasów. Park o pow. 12,33ha oblewają dwie Młynówki. Znajdują się w nim klony, kasztanowce, olsza czarna, graby , jesiony, świerki, grochodrzew biały, wiązy i inne w wieku do 200 lat. Wejście główne od ulicy Kopernika.

Tuż za Prochowicami znajdują się Lisowice, największa wieś w gminie. Warto tu zwrócić uwagę na dwa obiekty: kościół filialny pw. Św. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny z gotyckim ołtarzem z I połowy XV w. z czterema rzeźbionymi figurami. i dwór z końca XIX w. obecnie przebudowany. Idąc dalej w pobliżu Mierzowic dotrzemy do rezerwatu przyrody „Brekinia”.

zielony relacji Kąty Wrocławskie – Wrocław – Malczyce – Lubiąż – Wołów. Na terenie gminy prowadzi jedynie przez jej wschodnią nadodrzańską część,

łączącą Malczyce z Lubiążem. Długość na terenie gminy 3 km. Szlak prowadzi przez obszar chronionego krajobrazu „Dolina Odry”. Rozpoczyna się na granicy gmin Malczyce i Prochowice i ciągnie się aż do Prochowic wzdłuż Pradoliny Wrocławskiej. Na tym odcinku zachowały się pozostałości pierwotnego brzegu rzeki w postaci resztek meandrów w podmokłej dolinie oraz resztki starego lasu łęgowego i grądowego dębowo-sosnowego. Szlak prowadzi przez teren nizinny, całkowicie zalesiony , jest łatwy i przyjemny do przebycia.

Szlaki rowerowe

niebieski (Rowerowy Szlak Odry). Na terenie gminy jego przebieg pokrywa się na odcinku Rogów Legnicki – Prochowice ze szlakiem zabytków, a od Prochowic na północny – wschód prowadzi razem ze szlakiem nadodrzańskim. Długość na terenie gminy 13 km.